Een kwestie van schone tanden

In het Veine Magazine, een magazine speciaal voor ouders en begeleiders van kinderen met een beperking, verscheen een interview in samenwerking met blue®m. Redactrice Renee Ruisch sprak met onze gastblogger Yvonne Kort en ervaringsdeskundige Sanne. Hieronder lees je het interview zoals het verschenen is in Veine Magazine.

Voor iedere ouder een ding. Zorgen dat je kind zijn of haar tanden goed poetst, niet teveel snoept en elk half jaar naar de tandarts gaat. Maar hoe zit het met kinderen met een beperking? Hoe hou je de mondhygiëne op orde als je kind niet goed slikt en etensresten soms uren blijven zitten? Hoe poets je als je kind weigert mee te werken? En wat doe je als de prikkelverwerking anders verloopt en het mondgebied ‘onbegaanbaar terrein’ is? Ik praat met ervaringsdeskundige Sanne ter Heide en met Yvonne Kort van Oergezonde Mond. Yvonne schreef de boeken ‘Eet je mond gezond’ en ‘Gezond begint in je mond’.

Yvonne: “Ik denk dat je vooral je doelen moet bijstellen en kleine stapjes moet nemen. Zorgen dat er zo min mogelijk tandplak aangemaakt wordt, doe je door de voeding aan te passen. Maar als kinderen al moeilijk eten, kun je daar ook niet alles van verwachten. Dan is het belangrijk dat je de plak weghaalt door het gebit goed te reinigen.” 

Natuurlijk zal gebitsreiniging anders verlopen bij kinderen of (jong)volwassenen met een beperking. Zeker als poetsen om uiteenlopende redenen lastig is. Sanne ter Heide kan daar goed over meepraten. Ze heeft cerebrale parese en vooral veel last van spasmes, ook in haar mond. “Als iemand ook maar in de buurt komt van mijn mond, bijt ik. Die reflex vermindert als iemand de tijd neemt en mij goed voorbereidt op wat er gaat komen. Het is heel belangrijk dat ouders dus niet zomaar naar een tandarts in de buurt gaan, maar voor het bezoek eerst onderzoek doen waar hun kind het beste behandeld kan worden”, vertelt Sanne. 

Maar hoe ga je dan thuis aan de slag? Hoe poets je zo goed mogelijk de tanden en kiezen van je kind?  Yvonne: “Neem je je kind op schoot of sta je achter je kind? Het is handig als je een beetje schuin van boven kunt meekijken eigenlijk zoals de tandarts dat ook doet. Doe alle stapjes rustig, neem de tijd en benoem wat je doet. Kies voor een tandpasta waar je kind goed op reageert. Ik adviseer meestal een tandpasta met actieve  zuurstof. blue®m heeft een goede tandpasta met actieve zuurstof uit o.a. biologische Mexicaanse honing, gecombineerd met xylitol en lactoferrine. Honing heeft een antibacteriële werking en het bevordert weefselherstel. Daardoor ontstaan er minder ontstekingen en mochten deze toch ontstaan dan herstellen ze sneller met deze ‘wonderhoning’. De zuurstof die ook na het poetsen in de mond blijft, doet ‘zijn werk’ nog een tijdje, wel zo handig”, lacht Yvonne. “Het klinkt misschien allemaal logisch, maar als het mondgebied van je kind heel gevoelig is, is het juist goed om uit te zoeken welke smaak, en dan met name de scherpte, het best past bij jouw kind. Misschien werkt dan de ene tandpasta gemakkelijker dan de andere.” 

Ze zeggen altijd twee minuten poetsen, maar ik zou niet op de klok letten. Zorg gewoon dat je overal geweest bent. Neem er wel de tijd voor, doe het rustig. Liever langer op een en dezelfde plaats en dan minder hard poetsen, want te hard werkt voor je kind vaak averechts.

Speeksel en het reinigen van je gebit

“Twee keer per dag poetsen, waarbij het poetsen in de avond het belangrijkst is, zeg ik altijd Overdag heb je de speekselproductie, en speeksel reinigt in het algemeen heel goed. De vraag is natuurlijk of de speekselproductie normaal verloopt. Heel waterig speeksel reinigt beter dan slijmerig speeksel. Bij kinderen met een beperking is het speeksel vaak wat vaster, waardoor juist sneller tandsteen veroorzaakt wordt. Bij deze groep kun je wellicht beter drie keer per dag poetsen”, vertelt Yvonne.  “Bij kinderen die etensresten niet goed kunnen wegslikken, moet je bedenken dat tandplak sneller ontstaat. Wat vooral slecht is, zijn suikers en zetmeel die lang in de mond blijven. Dit zorgt voor gaatjes. Het is heel goed om in ieder geval te spoelen na het eten als dat mogelijk is. Een paar slokjes water kan hierbij al helpen”. Sanne heeft geluk! Omdat ze spastisch is, wordt er meer speeksel dan gemiddeld gevormd in haar mond. “Daardoor heb ik minder last van gaatjes”, vertelt ze ons enthousiast.

Elektrisch poetsen of niet?

Sanne: “Poetsen is voor mij altijd een uitdaging! Ik heb de motoriek niet om een tandenborstel goed te bewegen in mijn mond. Daarom poets ik elektrisch.” “Een elektrische tandenborstel werkt natuurlijk heel fijn”, legt Yvonne uit. “Het borsteltje draait sneller rond, waardoor plak verwijderen makkelijker gaat. Het reinigt ook goed tussen je tanden en kiezen. Maar let op, je moet hem wel op de juiste manier kunnen plaatsen in de mond en ‘m goed kunnen vasthouden. Als kinderen heel gevoelig zijn, is een handtandenborstel wel prettiger misschien omdat je hiermee de poetsbeweging heel rustig kunt maken. Bovendien bereik je al een groter oppervlak als je dat vergelijkt met zo’n klein borsteltje. Die moet je echt per tand gebruiken. Heel handig is de V-vormige tandenborstel van Dr. Barmans. Als je hiermee poetst, heb je meteen alle drie de vlakken van je tanden en kiezen. Wanneer je dan die beweging, die misschien al lastig is, in de mond maakt, dan heb je meteen wel ‘alles geraakt’. De meeste mensen weten het wel: ‘hoe meer kracht je zet, hoe meer het kind gaat tegenwerken’. Dus liever de mond niet te ver open; doordat de wangen dan minder strak staan, krijg je meer ruimte om te poetsen.

Vitaminen en mineralen

Het is belangrijk dat er voldoende vitaminen en mineralen in ons lichaam aanwezig zijn. Je kunt van buitenaf fluoride toedienen om je gebit sterk te maken, maar het is ook heel verstandig om te kijken hoe het gebit vanuit het eigen lichaam ondersteund wordt. Als kinderen heel eenzijdig eten, is het van belang dat je tekorten compenseert. Met name calcium en magnesium zijn heel belangrijk voor je gebit. blue®m kan je ondersteunen hierin met ‘teeth and bone’-voedingssupplementen. Deze zijn effectief in het behoud van gezonde tanden en sterke botten. Als er moeite is met slikken, breek dan de capsule open en verwerk de inhoud door eten of drinken. Geef kinderen maximaal twee capsules per dag vanwege de wettelijk vastgestelde dagdosering vitamine B6. Je moet het zo zien dat je kaakbot en je tanden eigenlijk een opslagplaats zijn voor deze stoffen. Op het moment dat er tekorten hieraan zijn, gaat je lichaam deze hiervandaan onttrekken. De gemiddelde Nederlander eet twee keer per dag brood en één keer per dag groente. Alleen met onze maaltijden kom je sowieso niet aan de hoeveelheden mineralen die je nodig hebt, want hiervoor zou veel meer groente nodig zijn dan je alleen bij de avondmaaltijd naar binnen krijgt. Vitamine D3en K2 zijn nodig voor de opname van mineralen en moeten dus ook voldoende in onze voeding zitten. Als dat niet het geval is, kan je dit extra geven aan je kind. Vitamine K wordt in principe ook aangemaakt door je darmbacteriën, maar dan moet je een goede samenstelling hebben van je darmflora. Je moet voldoende vezels eten om deze te onderhouden, dan pas maken die bacteriën vitamine K aan. Het is goed om op zoek te gaan naar een goede aanvulling. 

Wat is aanvullend mogelijk?

Flossen is natuurlijk belangrijk, maar bij sommige kinderen compleet ondoenlijk. Dan is het belangrijk dat je er toch voor zorgt dat er voldoende gereinigd wordt tussen de tanden en dat ook het tandvlees wordt meegenomen. Actieve zuurstof helpt, maar je kunt ook kijken of andere hulpmiddelen dan flosdraad kunnen bijdragen. Een ragertje kan  bijvoorbeeld soms helpen. Je kunt daar zelfs een klein tipje tandpasta op doen. Een goede kwaliteit mondwater, bij voorkeur met actieve zuurstof en zonder alcohol en chlorhexidine, helpt ook heel goed. Maar dat moet een kind wel kunnen uitspugen. Voor die ouders die het helemaal niet meer weten, is er tegenwoordig speciale dentale kauwgom met Manuka honing en xylitol verkrijgbaar. Vraag er de mondhygiënist naar.  Naast een zoetstof is xylitol tevens een bevochtigingsmiddel waardoor het een droge mond helpt voorkomen. Dit laatste komt veelvuldig voor bij kinderen met een beperking als gevolg van medicijngebruik. Sommige medicijnen zorgen voor vermindering van de werking van de speekselklier en uitdroging van de mondslijmvliezen. Als het gebit slecht wordt als gevolg van medicijngebruik is het goed te kijken naar oplossingen. Andere medicijnen, een ander moment van inname of een andere vorm van inname. Ik sprak ooit een moeder wiens kind verkleuring op de tandjes kreeg als gevolg van de medicatie voor epilepsie die zei haar kind moest toedienen. Toen heeft deze moeder de apotheek benaderd en gevraagd of het mogelijk was de werkzame stoffen in een zetpil te verwerken. Dat moest weliswaar door de apotheek handmatig worden gedaan, maar bleek wel te werken!

Extra tandartsbehandelingen zijn natuurlijk ook belangrijk! Tot achttien jaar worden tandartskosten vergoed. Yvonne: “Ik ben er een groot voorstander van dat je wat vaker met je kind naar een tandartspraktijk gaat. Sommige praktijken werken met het programma ‘gewoon gaaf’, waarbij echt gekeken wordt wat nodig is. Er zijn kinderen die vier keer per jaar komen, anderen nog vaker. Het gebit wordt dan gereinigd, er wordt weer instructie gegeven, de tandarts controleert even. Je hebt zo veel meer momenten dat er goed naar het gebit gekeken wordt. Op een tandartsstoel met het licht dat er dan is, kunnen we alles veel beter zien en kunnen we ook beter bij de tanden en kiezen komen. Bovendien raakt je kind ook beter gewend aan de ‘tandartspraktijken’. Het wordt dan normaler, het is minder spannend. “

Tandpasta doorslikken en het gebruik van fluoride

Er zijn ook kinderen die niet in staat zijn om de tandpasta waarmee ze poetsen, uit te spugen. Sommige ouders blijven daarom baby- en peutertandpasta gebruiken omdat daarin kleine hoeveelheden fluoride worden gebruikt en doorslikken dan minder ernstig is. Dat is niet aan te raden. “Ik zou aanraden zonder fluoride te poetsen. Die tandpasta’s zijn verkrijgbaar. Dat is een heel lastige, want fluoride versterkt wel het gebit en je wil ook niet dat er gaatjes ontstaan. Ik zou als je gaat poetsen zonder fluoride wel weer meteen een frequenter bezoek aan de tandarts adviseren zodat dan lokaal fluoride aangebracht kan worden.

Tekst: Renée Ruisch (Veine magazine)  | Foto’s privécollectie – vrouw in de stoel bij tandarts is Sanne. | Foto onderschrift hierbij: Marco Egas tandarts bij Heeldemond Tandartsen in Zwolle