Kinderen en tanden poetsen, alle tips op een rijtje

Het is de laatste tijd veelvuldig in het nieuws geweest: veel kinderen gaan nooit naar de tandarts en hebben last van pijn in hun mond, gaatjes en tandvleesproblemen. Het gaat niet goed met de kindergebitten en dat vraagt om extra aandacht. Daarom deelt onze mondzorgexpert tips hoe jij het gebit van je kind gezond kunt houden.

Na een half jaar al de eerste tanden

Kinderen krijgen hun eerste tandje wanneer ze ongeveer een half jaar oud zijn. Vaak begint het met de voortandjes maar dit kan verschillen per kind. De doorbraak van de eerste tandjes gaat vaak gepaard met koorts, huilen, kwijlen, diarree, uitslag en een loopneus. Deze symptomen ontstaan doordat de doorbraak van de tandjes een reactie van het auto-immuunsysteem van het lichaam opwekt.
Na ongeveer een jaar zijn alle vier de snijtanden doorgebroken. Het melkgebit is compleet wanneer er twintig elementen in de mond aanwezig zijn: naast de snijtanden komen nog de hoektanden door en daarachter komen twee kiezen. Over het algemeen is een kind dan ongeveer 2,5 jaar oud.

Wanneer begint een kind met het wisselen van tanden?

Rond de zesde verjaardag van het kind begint de eerste wisselfase. In een periode van ongeveer twee jaar wisselen de vier snijtanden en komen de eerste grote kiezen door. Na een zogenaamde rustfase, begint de tweede wisselfase rond het tiende levensjaar. Alle overige melkelementen worden in deze fase vervangen door blijvende elementen en ook de tweede grote kiezen breken door. De wisseling is over het algemeen rond het dertiende levensjaar voltooid. Eventueel kunnen er nog verstandskiezen doorbreken, dit gebeurt dan rond de leeftijd van 18-24 jaar.
De meeste kinderen merken niets van het doorbreken van de blijvende kiezen. Dit maakt dat deze doorbrekende kiezen erg kwetsbaar zijn voor het ontstaan van gaatjes, doordat ze vaak worden overgeslagen met poetsen. Extra belangrijk dus om achterin de mond te poetsen en de nieuwe kiezen goed mee te nemen!

Waarom is tandenpoetsen nodig?

Tandenpoetsen is nodig om tandplak te verwijderen van de tanden. Tandplak is een wit laagje dat zich gedurende de dag vormt over tanden en kiezen. Het bestaat voornamelijk uit bacteriën, waarvan sommige in staat zijn om suikers uit voeding om te zetten in zuren. Deze zuren veroorzaken zogenaamde ‘caviteiten’ in het glazuur: gaatjes. Oppervlakkige gaatjes kunnen nog gemakkelijk herstellen onder invloed van mineralen uit het speeksel. Echter, wanneer de mondhygiëne niet verbetert en de bacteriën uit de plak vrij spel krijgen, zal het gaatje blijven groeien.
Gaatjes kunnen direct na de doorbraak van een tand al ontstaan. Daarom is het belangrijk om al vanaf het moment dat een kind één tandje heeft, te beginnen met tandenpoetsen. Zo voorkom je dat er een gaatje ontstaat in de tand én je kind went aan het tandenpoetsen. Dit zal in het begin zeker nog niet van een leien dakje gaan…

TIP: Ga tijdens het tandenpoetsen eens achter je kind staan in plaats van ervoor. Het is dan alsof je bij jezelf poetst, veel makkelijker dus!

Een lastig klusje

Wanneer je voor het eerst gaat tandenpoetsen bij je kind, merk je vaak dat je kind de neiging heeft om te kauwen op de tandenborstel. Kleine kinderen zijn gewend om overal op te kauwen en ze zien een tandenborstel dan ook vaak als een speeltje. Het is een kwestie van oefenen en geduld (veel geduld!) om het tandenpoetsen steeds iets beter te laten gaan. Uiteindelijk zal je kind steeds beter de mond open kunnen houden en zal het tandenpoetsen ook makkelijker gaan.

In het eerste levensjaar van je kind is het voldoende om eenmaal per dag de tandjes te poetsen. Deze periode staat vooral in het teken van wennen aan het poetsen, voor zowel jezelf als je kind. Vanaf twee jaar is het de bedoeling om tweemaal per dag te gaan poetsen. Het kind heeft dan ondertussen bijna alle melktanden en het tandvlees zal ook minder pijnlijk zijn omdat alle tanden zijn doorgebroken. Dit is namelijk vaak wat het poetsen bemoeilijkt bij kleine kinderen: ze hebben pijnlijk tandvlees doordat tanden en kiezen aan het doorbreken zijn.

Oefening baart kunst

Het is soms al lastig om bij jezelf alle hoekjes en randjes mee te poetsen, laat staan bij je kind! Oefening baart kunst gelukkig, ook wanneer het gaat om tandenpoetsen. Wat vaak het lastige is aan poetsen bij je kind, is dat je het gevoel mist. Dat is namelijk hoe je je eigen tanden poetst: op gevoel.

Door achter je kind te gaan staan tijdens het tandenpoetsen, is het meer alsof je bij jezelf poetst. Hierdoor heb je meer sturing over de borstel en kun je beter aanvoelen hoe je de borstel moet bewegen. Het is handig om dit voor de spiegel te doen, zodat je jezelf kunt controleren. Op deze manier kan je kind zelf ook meekijken in de spiegel: wel zo leuk!

“En nu poetst mama nog even…”

Wanneer je kind twee jaar is, kun je je kind zelf eenmaal daags laten ‘poetsen’. Dit is meer bedoeld om je kind eraan te laten wennen dan dat er echt plak wordt verwijderd, daarvoor is de motoriek nog niet voldoende ontwikkeld. Blijf je kind minstens eenmaal per dag napoetsen tot minimaal het tiende levensjaar. Rond deze leeftijd is de ontwikkeling van de fijne motoriek voltooid en beschikt het kind over de vaardigheden om de tanden goed te kunnen poetsen.

Schrobben en de drie B’s

Er bestaan verschillende poetsmethodes. De bekendste en beste manier om je tanden te poetsen is de Bass-methode. Volgens deze methode zet je de tandenborstel in een hoek van 45 graden in de richting van het tandvlees en maak je een kleine, korte poetsbeweging heen en weer. De Bass-methode vergt wel enige motorische vaardigheid en is daarom minder geschikt voor kinderen onder de tien jaar.

Voor kleine kinderen wordt vaak de schrobmethode geadviseerd. Zoals de naam het al zegt, gebruik je een korte schrobbeweging om de vlakken te poetsen. Het is belangrijk om hierbij niet teveel kracht te zetten en de borstelharen hun werk te laten doen. Een goede tandenpoetsbeurt duurt minimaal twee minuten, maar uiteraard is het niet erg om langer te poetsen! Heeft je kind moeite met het volhouden van twee minuten poetsen, kijk dan eens naar een tandenpoetslied of -app. Zo maak je het tandenpoetsen weer een stukje leuker voor je kind.
Een handig ezelsbruggetje voor kinderen is de drie B’s: binnenkant, buitenkant en bovenop. Iedere tand moet aan drie zijdes gepoetst worden, met uitzondering van de voortanden die alleen een binnenkant en buitenkant hebben. Wanneer je je kind aanleert om volgens een vaste volgorde te poetsen en de drie B’s te onthouden, zullen tanden en kiezen minder snel overgeslagen worden. Ook voor jezelf kan dit een goede reminder zijn: heb ik wel alle vlakken gepoetst?

Tandenpoetsen: Elektrisch of met de hand?

Wanneer je begint met tandenpoetsen bij je kind, kun je het beste een zachte peutertandenborstel gebruiken. Deze tandenborstels hebben een groter handvat en een extra klein borstelkopje. Zachte haren zijn belangrijk om voorzichtig te kunnen poetsen zonder het tandvlees te beschadigen. Vooral tijdens de doorbraak van tandjes is het goed om het tandvlees te masseren met een extra zachte borstel. Zo stimuleer je de doorbloeding en houd je het tandvlees soepel en gezond.

Ook bij oudere kinderen en volwassenen is een medium of harde tandenborstel minder geschikt. Een extra zachte tandenborstel is beter omdat hiermee zowel de harde als zachte weefsels in de mond worden verzorgd zonder deze te beschadigen.

Voor kinderen kan een elektrische tandenborstel ook prettig zijn, vooral bij een minder goed ontwikkelde motoriek. Je moet wel rekening houden met de voorkeur en motivatie van het kind; veel kinderen vinden het getril van een elektrische borstel niet prettig, anderen vinden het juist leuk. Ook bij een elektrische tandenborstel is het gebruik van een zacht borstelkopje van belang. Daarnaast is het nog belangrijker om niet te veel druk uit te oefenen tijdens het poetsen omdat je met een elektrische borstel eerder schade kunt aanrichten aan de zachte mondweefsels.

Fluoride of fluoridevrij poetsen bij kinderen?

Om te bepalen of je je kind wel of geen fluoride wilt geven, is het goed om te weten wat fluoride doet. Fluoride versterkt het glazuur, maakt het minder vatbaar voor zuren en bevordert het herstel van oppervlakkige gaatjes. Wanneer er sprake is van een hoge cariësgevoeligheid (veel gaatjes), kan poetsen met fluoridetandpasta om deze redenen een goed hulpmiddel zijn.
Echter, om het ontstaan van gaatjes te voorkomen, is het onderhouden van een goede mondhygiëne de beste methode. Daarnaast is het belangrijk om zo min mogelijk suikers (en koolhydraten) te consumeren. De bacteriën die gaatjes veroorzaken, voeden zich met suikers. Wanneer er weinig suikers worden geconsumeerd, zullen er dus minder snel gaatjes ontstaan.

Bij een goede mondhygiëne en een gezond, suikerarm voedingspatroon waarbij het lichaam voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgt, is fluoridegebruik niet noodzakelijk. Het is goed om hierbij wel mondverzorgingsproducten te gebruiken met verzorgende ingrediënten zoals actieve zuurstof en xylitol. De bacteriën die gaatjes veroorzaken kunnen namelijk niet overleven in een zuurstofrijke omgeving. Wanneer je poetst of spoelt met actieve zuurstof zal dit effectief tegen het ontstaan van gaatjes zijn.
Als we kijken naar een andere werking van fluoride dan is dit het herstel van oppervlakkige gaatjes. Xylitol heeft een remineraliserende (herstellende) werking op beginnende gaatjes doordat het de speekselvloed stimuleert. Daarnaast legt het een beschermend laagje rondom je tanden en kiezen waardoor nieuwe tandplak zich minder goed kan hechten.
Uiteraard is het belangrijk om voor mondverzorgingproducten te kiezen waarbij je je prettig voelt en die passen binnen je lifestyle (dus ook die van je kind). Zorg er wel voor dat wanneer je kiest om tandpasta zonder fluoride te gebruiken bij jezelf of je kind, je producten gebruikt met vervangende ingrediënten.

TIP: Wil je gaatjes voorkomen? Zorg voor een goede mondhygiëne en een gezond, suikerarm voedingspatroon waarbij je lichaam voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgt.

Wanneer je kind een gaatje heeft, is het wel belangrijk om dit te laten vullen. Ook wanneer het een melkkies betreft want ook melktanden kunnen voor een ontsteking zorgen wanneer ze niet worden behandeld. Ga regelmatig met je kind naar de tandarts of mondhygiënist voor controle, zodat je kind bekend is met de omgeving en de behandelaar. Dit maakt een behandeling zoals het vullen van een gaatje een stuk gemakkelijker voor zowel het kind als de behandelaar.

Mijn kind wil niet naar de tandarts

Helaas hebben veel kinderen (evenals volwassenen) angst voor de tandarts. Vaak komt deze angst voort uit een eerdere ervaring van het kind zelf of van de ouder. Daarom is het belangrijk om vanaf het begin de tandartsbezoeken op een positieve manier te benaderen. Door het tandenpoetsen leuk te maken en je kind te laten wennen aan het kijken in de mond, zal een bezoek aan de tandarts gemakkelijker verlopen.
Probeer zelf ook relaxed om te gaan met je eigen bezoekjes aan de tandarts en niet te vertellen over vervelende ervaringen in het bijzijn van je kind. Kinderen zijn erg gevoelig en pikken negatieve gevoelens snel op: wees hier bewust van! Positiviteit is the key!