Hoe houden we de oudere mond gezond?

Er is nog steeds meer aandacht nodig voor ouderen wanneer het op mondzorg aankomt, aangezien er te veel mensen sterven aan complicaties ten gevolge van tandvleesproblemen. Bovendien nam het aandeel van 65-plussers in de totale bevolking toe van 6% in 1900 naar bijna 20% in 2019. Waar Nederland nu uit zo’n 3,3 miljoen 65-plussers bestaat zal dit groeien naar zo’n 4,7 miljoen in 2040 (bron: CBS). Daarbij komt dat de werkdruk in de zorg toeneemt en de mondverzorging vaak niet of als laatste pas aan bod komt.

Lees alles over:

Mondzorg bij thuiswonende ouderen
40% ouderen niet naar tandarts
Mondzorg bij ouderen in verpleeghuizen
Verzorging in tijden van Corona
Tandvleesontstekingen ondermijnen je weerstand
Gevolgen slechte mondzorg bij ouderen
Veel 65-plussers chronisch ziek
Hoe verhoog je je weerstand?
Kwetsbare ouderen verdienen betere mondzorg
Creativiteit in combinatie met de juiste producten
blue®m komt in actie!
Gratis Webinar Mondzorg voor Ouderen: alles dat jij moet weten over de specifieke verzorging van de oudere mond

Mondzorg bij thuiswonende ouderen

Door gebrek aan verpleeghuisplekken blijven ouderen steeds vaker thuis wonen. Hierdoor spelen familieleden en andere naasten een steeds grotere rol in de zorg en ondersteuning van deze groep. Maar zelfstandig thuiswonende ouderen krijgen door de Corona uitbraak momenteel juist minder hulp van thuiszorg, mantelzorgers en vrijwilligers.
Aan hun eigen gebitsverzorging schort het nogal eens doordat andere dagelijkse activiteiten zoals douchen en aankleden, boodschappen doen en eten koken al zoveel van hun energie kost, dat op andere dingen ingeleverd moet worden. Stel je eens voor: je bent je leven lang regelmatig bij de tandarts of mondhygiënist geweest en hebt altijd goed voor je gebit gezorgd. Door omstandigheden lukt dit nu niet meer, en je gebit, waar je altijd zo zuinig op was, kan dan hard achteruit gaan. Mantelzorgers proberen ouderen wel te helpen bij de mondverzorging maar weten niet altijd goed hoe en de mond wordt vaak als te intiem gezien. Er zijn diverse instanties die mondzorg kaarten en andere materialen ontwikkeld hebben om hier iets meer vertrouwd mee te raken en te weten hoe je iemand kunt helpen zijn of haar mond fris en gezond te houden.

40% ouderen niet naar tandarts

Van de personen van 75 jaar en ouder heeft nog maar 59% in het afgelopen jaar de tandarts bezocht, dit ligt lager dan het aandeel van degenen die de huisarts (82%) of medisch specialist bezocht hebben (63%). Te weinig geld om de tandarts te bezoeken, onwetendheid over reiniging en controle van hun gebit en slecht ter been zijn of geen vervoer hebben om naar de tandarts te gaan zijn hier oorzaken van. Gelukkig zijn er tegenwoordig steeds meer tandartsen en mondhygiënisten die ouderen aan huis willen bezoeken en zijn er speciale bussen die op locatie bij verzorgings- en verpleeghuizen komen.

Mondzorg bij ouderen in verpleeghuizen

Verpleeghuisbewoners zijn vaak kwetsbaar en wat betreft hun verzorging, en dus ook hun mondverzorging, grotendeels overgeleverd aan het verzorgend personeel. De tijd die personeel beschikbaar heeft voor de échte aandacht en lichamelijke zorg voor de cliënt is door het eindeloos doorploeteren van protocollen en het invullen van vragenlijsten steeds korter geworden. Bovendien is de hoeveelheid personeel op het aantal bewoners en de wisseling van het verzorgend personeel schrikbarend. Wanneer iemand geen vaste verzorger heeft, is het immers lastig te zien of de situatie in de mond achteruit gaat.
Uit een onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen uit 2016 bleek dat ouderen met eigen tanden en kiezen op jongere leeftijd opgenomen werden in het verpleeghuis dan ouderen met een prothese, wat de relatie tussen tandvleesontstekingen en de algehele gezondheid lijkt te bevestigen. Bij 72% van hen was sprake van een matige tot slechte toestand van de mond (Bron: Oral health in frail elderly; A.Hoeksema). Oorzaken hiervan kunnen onvolwaardige voeding, medicatie, bepaalde ziektebeelden zoals diabetes, een gebrek aan beweging, stress door eenzaamheid en een slechte controle door hulpverleners of mantelzorgers zijn.

Verzorging in tijden van Corona

Niet alleen waren de verpleeghuizen de eerste weken van de Corona uitbraak volledig gesloten voor bezoekers, ook het aantal verzorgers werd teruggeschroefd om besmetting zoveel mogelijk te voorkomen. Er zijn inmiddels honderden meldingen gedaan van misstanden in de zorg die het directe gevolg zijn van de Corona-maatregelen. Er zijn gevallen bekend waarbij mensen wekenlang op hun kamer moesten blijven waardoor noodzakelijke zorg niet uitgevoerd kon worden, of die té lang moesten wachten tot zij naar het toilet konden of ouderen die het een hele dag met slechts één glaasje water moesten doen. De sterftecijfers binnen de verpleeghuizen lopen bovendien op. Als we niet oppassen keren de goedbedoelde Corona-maatregelen zich tegen alle kwetsbare ouderen thuis en in de verzorgings- en verpleeghuizen.

Duidelijk is dat ouderen de laatste weken behoorlijk aan aandacht en verzorging ingeleverd hebben. Dit betekende dat alleen de hoognodige zorg verleend werd, en helaas viel de mondzorg daar veelal buiten. Waar de conditie van de mond al slecht was onder hulpbehoevende ouderen, zal deze hier zeker niet beter door geworden zijn, en dit baart niet alleen ons, maar ook alle kinderen met ouders in verpleeghuizen zorgen.

Tandvleesontstekingen ondermijnen je weerstand

Tandvleesontstekingen zorgen er namelijk voor dat je lichaam constant bezig is met de strijd hiertegen, waardoor je afweersysteem tegen virussen en bacteriën verminderd is. Wanneer je in je mond op meerdere plekken ontstekingen hebt dan kun je dit vergelijken met een wond zo groot als de doorsnede van een sinaasappel. Elders op je lichaam aanwezig was je hiervoor al lang naar een arts gegaan. Gek toch dat we hier in onze mond minder aandacht voor hebben, simpelweg omdat deze ontsteking niet direct zichtbaar is. En helemaal in deze periode waarin Corona met name onder ouderen heftig om zich heen slaat, kan ons lichaam de beschikbare energie beter gebruiken voor de afweer tegen dit nare virus. Bovendien kan een tandvleesontsteking ervoor zorgen dat ook het kaakbot waarin de tanden en kiezen staan aangetast wordt, dit noemen we parodontitis. Verzorging van de oudere mond is dus belangrijker dan ooit! De producten van blue®m zijn hiervoor uitermate geschikt want zij bevatten onder andere lactoferrine en biologische honing. Honing staat bekend om zijn antibacteriële, antivirale en schimmeldodende eigenschappen en lactoferrine om zijn krachtige antimicrobiële activiteit. In andere woorden activiteit tegen infecties die veroorzaakt zijn door micro-organismen als bacteriën, virussen, gisten, schimmels en parasieten.

De gevolgen van slechte mondzorg bij ouderen

Meer en meer is bekend over de nauwe relatie tussen mondgezondheid en algemene gezondheid. Ziekten in de mond kunnen samenhangen met en/of risicofactoren zijn voor (chronische) aandoeningen elders in het lichaam. Zo is tandvleesontsteking bijvoorbeeld geassocieerd met diabetes en reuma en bevat tandplak micro-organismen die geassocieerd zijn met longontsteking, een belangrijke overlijdensoorzaak bij ouderen. Een mondbacterie die tandvleesontsteking veroorzaakt, speelt mogelijk een rol bij het ontstaan van de ziekte van Alzheimer.

Veel 65-plussers chronisch ziek

Bij meer dan de helft van de ouderen is er sprake van twee of meer chronische ziekten waar zij aan leiden, ook wel multimorbiditeit genoemd. Denk hierbij aan diabetes, hart- en vaatziekten, artrose, osteoporose, COPD, reuma, de ziekte van Parkinson of dementie. Vergeleken met mensen met één of geen chronische ziekte lopen mensen met multimorbiditeit een groter risico op functionele achteruitgang, een slechtere levenskwaliteit en een groter gebruik van de gezondheidszorg.

Zo gebruikt ruim een kwart van de 65- tot en met 74-jarigen vijf of meer geneesmiddelen. Van de mensen van 75 jaar of ouder is dat bijna de helft (49%). In totaal ging het volgens het Nivel in 2018 om ruim 1,1 miljoen personen van 65 jaar of ouder. De meest voorkomende geneesmiddelen waar deze ouderen gebruik van maken zijn maagzuurremmers, bloedverdunners, cholesterolverlagers, bisfosfonaten en bètablokkers.
Deze geneesmiddelen kunnen ongewenste bijwerkingen geven zoals een droge mond, het ontwikkelen van candida-infecties, vochtophoping in de tong (angio-oedeem), een zwelling van het tandvlees (hyperplasie), allergische reacties van het slijmvlies, smaakstoornissen, slikstoornissen, slechte adem (halitose) of acuut botverlies in de kaak. Vaak wordt er door verschillende specialisten medicatie voorgeschreven, maar is het in overleg met hen soms mogelijk om na te gaan of alle medicijnen nog noodzakelijk zijn, de dosis te verlagen, of te kijken naar alternatieven.

Uiteraard is het van belang chronische ziekten al op jonge leeftijd te voorkomen door bij risicogroepen het belang van voldoende bewegen, gezond eten, niet roken en een gezond gewicht te benadrukken. Maar ook bij ouderen leidt leefstijlverandering nog tot gezondheidswinst. Met name lichamelijke beweging, het verhogen van de weerstand en blijven deelnemen aan de maatschappij zijn belangrijk om de kwaliteit van leven onder ouderen te verhogen.

Hoe verhoog je je weerstand?

Waar bij ouderen voor bepaalde vitaminen en mineralen hogere dagelijks aanbevolen hoeveelheden gelden, krijgt deze groep hiervan juist vaak minder binnen. Verse en onbewerkte producten bevatten meer voedingsstoffen dan bewerkte, maar goed kunnen kauwen is hiervoor van belang. Door voedsel te kauwen produceer je speeksel waarin eiwitten zitten die zorgen voor de afbraak van dit voedsel en vervoer richting je maag waar de verdere afbraak plaatsvindt. Kauwen stimuleert tevens je darmbewegingen waardoor de nodige voedingsstoffen hieruit beter opgenomen worden in je lichaam en obstipatie voorkomen wordt. Bovendien lijkt minder kauwen van invloed te zijn op het ontstaan van dementie. Bij mensen met een prothese neemt het kauwvermogen met 20% af en zij hebben als gevolg van vitaminetekort vaker last van gescheurde mondhoeken.

Behalve gezond eten zijn er nog een aantal dingen die ouderen kunnen doen om hun weerstand te verhogen:

Verblijf regelmatig in de buitenlucht door buiten te zitten of een ommetje te maken om zo voldoende vitamine D aan te maken
Blijf zoveel mogelijk in beweging, zo nodig met aangepaste oefeningen van een fysio- of ergotherapeut
Zorg voor een goede nachtrust of doe overdag een dutje om je lichaam de kans te geven op te laden
Drink voldoende om uitdroging te voorkomen en te zorgen dat je lichaam zijn afvalstoffen af kan voeren
Let op je hygiëne om ziekteverwekkers zo min mogelijk de kans te geven
Ventileer je huis door regelmatig een raampje open te zetten. Bacteriën en virussen hebben minder kans in een schoon en goed geventileerd huis
Verzorg je mond om bacteriën te verwijderen en ontstekingen te voorkomen
Wanneer het toch niet mogelijk is om voldoende vitaminen en mineralen binnen te krijgen via je voeding kan het een goed idee zijn dit aan te vullen. Speciaal hiervoor heeft blue®m de Teeth & Bone formula ontwikkeld, een voedingssupplement met een unieke samenstelling vitaminen en mineralen die niet alleen goed zijn voor je botten en je tanden, maar ook je algehele weerstand zullen verhogen

Kwetsbare ouderen verdienen betere mondzorg

Doordat er vroeger veel sneller tanden en kiezen getrokken werden hebben we nu nog te maken met een kunstgebitten-generatie, maar de aankomende generatie ouderen zal voor het merendeel nog het eigen gebit hebben, al dan niet aangevuld met implantaten. Ook implantaten hebben goede verzorging nodig om te voorkomen dat er rondom het implantaat door ontsteking botverlies optreedt, dit noemen we peri-implantitis. In de komende jaren zal door de beroepsverenigingen in de mondzorg samen met cliënten- en patiëntenorganisaties, zorgverzekeraars en de Nederlandse Zorgautoriteit gewerkt worden aan de bekostiging en betere organisatie van de mondzorg voor kwetsbare ouderen.

Er is al een aantal specialisten bezig om het steeds groter wordende probleem van een slechte mondgezondheid onder ouderen aan te pakken. Een van die mensen is Petra Nefkens en zij is inmiddels de mondzorg in verpleeghuizen langzaam weer aan het opstarten. Dit mag alleen volledig uitgerust met een beschermend pak, mondmasker en faceshield, op afdelingen die sinds 2 weken Corona-vrij zijn. Waar zij had verwacht dat er door sommige bewoners afwijzend gereageerd zou worden op haar uitrusting gaf dit eigenlijk nauwelijks problemen. Het is nu zaak de ouderen opnieuw te screenen en het belang van de dagelijkse mondzorg weer onder de aandacht te brengen bij het verplegend personeel. Na bijna een half jaar niet door Petra gezien te zijn merkt zij dat sommige gebitten behoorlijk achteruit gegaan zijn. Dat wil zeggen meer plaque en tandsteen en meer ontstekingen. Bij één cliënt misten er zelfs een aantal tanden en kiezen doordat deze in de tussentijd verloren waren gegaan. “Desondanks is het dankbaar werk en doet het mij deugd dat ik de cliënten weer mag behandelen. Ik heb het persoonlijke contact met hen ontzettend gemist de afgelopen periode en ben blij dat ik weer bij kan dragen aan een betere mondgezondheid!”, aldus Petra.

Creativiteit in combinatie met de juiste producten

Petra is heel creatief in haar aanpak. Vooral om mensen met Alzheimer zo ver te krijgen dat ze geactiveerd worden tijdens het dagelijkse poetsritueel. Ze werkt met blue®m producten. Ze geeft tips en uitleg op welke wijze ze de producten gebruikt: “Met behulp van een gaasje en wat mondwater reinigen we de volledige mondholte. De tandpasta doen we op een rager en daarmee reinigen we tussen de tanden of rondom de implantaten.” De tandpasta geeft een fris en schoon gevoel en vermindert bovendien de nare mondgeur geeft Petra aan. De producten van blue®m bevatten actieve zuurstof, lactoferrine en xylitol. Zuurstof wordt in de geneeskunde al langer gebruikt om wondgenezing te bevorderen en de meeste mondbacteriën die voor problemen zorgen zijn anaeroob, wat wil zeggen dat zij niet van zuurstof houden. Bovendien zijn ze veiliger in gebruik dan chloorhexidine bevattende producten die nu doorgaans gebruikt worden. Chloorhexidine is vrij agressief en doodt niet alleen de slechte bacteriën maar ook veel van de goede bacteriën in je mond waardoor de natuurlijke balans verstoord wordt. Bovendien geeft het bij langdurig gebruik veel bijwerkingen waaronder verkleuringen en smaakverlies. Binnen de ouderenzorg zijn er bovendien veel mensen die door slikproblemen geneigd zijn om middelen door te slikken en ook dat is een reden voor Petra om liever met de producten van blue®m te werken. Dat heeft enerzijds te maken met de veelal lichaamseigen stoffen die in de zuurstof producten zitten. Anderzijds is er het speciale mondschuim, een rijk schuimende substantie die niet snel wordt doorgeslikt, maar juist wordt uitgespuugd nadat het zijn reinigende werking heeft verricht.